Op maandag 26 september 2022 organiseerde de RVKO een klankbordconferentie voor stakeholders in HAL4 in Rotterdam. Doel was om met vertegenwoordigers van verschillende organisaties uit het onderwijsveld van gedachten te wisselen over de uitdagingen waarvoor ons onderwijs staat.
Klankbordconferentie: nadenken over de toekomst
Meer dan ooit staat in deze digitale tijd en snel veranderende maatschappij de vraag naar goed onderwijs centraal. Het onderwijs staat voor een uitdaging, met spanningsvelden zoals ‘wij-ik’, ‘techniek-mens’, ‘globaal-lokaal’ en ‘aan-uit’.
Hoe gaan wij als sector de kinderen van nu de tools en vaardigheden meegeven om zich straks gezond, gelukkig en succesvol staande te kunnen houden in een steeds snellere en complexere maatschappij? Wat weten we al? En wat moeten we weten?
Interactieve reis
Filosoof Hans Schnitzler nam de deelnemers interactief mee op een reis langs deze thema’s en de snijpunten met het hedendaagse onderwijs. Hij legde daarbij de focus op digitalisering en hoe dit vóór of tegen ons zou kunnen werken. Met deze inspiratie op zak gingen de aanwezigen vervolgens met elkaar in gesprek, de vrije (denk)ruimte opzoekend in aanzet tot kritisch denken over thema’s die van directe invloed zijn op de kwaliteit van ons onderwijs en het leven zelf.
‘De mens is een antiek meubel in een modern ingerichte kamer’ – Günther Anders
Op de volgende pagina staat het complete verslag van de bijeenkomst.
De vraag hoe dit alles zich verhoudt tot de kernwaarden van de RVKO was vervolgens een opdracht waar mooie groepsgesprekken en inzichten uit volgden. Tot slot werd er gesproken over de rol van ‘aandacht’ in deze prikkelrijke wereld in relatie tot de waarde ‘verbondenheid’, die hoog in het vaandel stond bij velen.
We kunnen terugkijken op een succesvolle, interactieve klankbordconferentie, die veel stof tot nadenken heeft gegeven.
Hier vind je een compleet verslag van de bijeenkomst.
Klankbordconferentie RVKO
Drie jaar geleden heeft de RVKO het initiatief genomen om met enige regelmaat een klankbordconferentie te organiseren. Op 26 september 2022 is HAL4 het decor van een nieuwe, goed bezochte editie. In zijn openingswoord zegt Ton Groot Zwaaftink, voorzitter college van bestuur: “Met de klankbordconferenties proberen we even een stap terug te doen. We creëren ‘vrije ruimte’ om met elkaar van gedachten te wisselen over nieuwe ontwikkelingen en andere inzichten die belangrijk kunnen zijn voor ons werk, voor de RVKO en voor alle kinderen voor wie wij verantwoordelijk zijn. Deze conferenties zijn in de eerste plaats bedoeld om te prikkelen en uit te dagen.”
Lezing Hans Schnitzler: ‘Vorming in vloeibare & gedigitaliseerde tijden’
Hans Schnitzler is iemand die als geen ander kan prikkelen en uitdagen. Hans is onder andere filosoof, auteur, spreker en mede-initiatiefnemer van de Bildung Academie. Hij schrijft al twaalf jaar over digitalisering en de invloed ervan op onze alledaagse leefwereld. Een centraal thema in zijn werk is menselijke waardigheid. Hij zegt daarover: “Het is evident dat technologie en digitalisering ons heel veel te brengen heeft. Tegelijkertijd staat er ook veel op het spel en komt de menselijke waardigheid naar mijn idee soms in de knel.”
In zijn lezing stipt Hans in hoog tempo een aantal actuele begrippen en gedachten aan. Om te beginnen het begrip ‘vloeibare tijden’, bedacht door de Pools-Britse socioloog Zygmunt Bauman. “Met vloeibare tijden bedoelt hij: een tijd waarin het individu voorop staat, het langetermijndenken plaatsmaakt voor het kortetermijndenken en vluchtige contacten tussen mensen de bovenhand krijgen. In vloeibare tijden zit de macht niet meer bij de adel, de koning of zo je wilt het bisdom, maar op allerlei plekken in de samenleving, bijvoorbeeld bij Big Tech bedrijven. In vloeibare tijden worden allerlei klassieke onderscheidingen steeds onduidelijker, zoals publiek-privé, professional-amateur, vrije tijd-werk, mens-machine, offline-online. Deze vloeibare tijden brengen veel onzekerheid met zich mee. De vraag is hoe we jongeren kunnen helpen om zich te verhouden tot die vloeibare tijden.”
Aansluitend deelt Hans een van zijn favoriete citaten, van Günther Anders: ‘De mens is een antiek meubel in een modern ingerichte kamer’. Hij legt uit: “Technologische ontwikkelingen gaan dusdanig snel, dat we eigenlijk voortdurend achter de technologiefeiten aanlopen. Je zou kunnen zeggen dat onze psychische en sociale inborst misschien niet helemaal klaar is voor al die prachtige toepassingen die over ons heen komen.” Hans is ervan overtuigd dat mens en technologie steeds meer zullen samensmelten. “Langzaam maar zeker worden we half mens, half machine. De vraag ‘wat betekent het nou eigenlijk om mens te zijn?’ wordt daarmee steeds relevanter.”
Hans besluit zijn het eerste deel van zijn lezing met de stelling dat we eigenlijk veranderen in een soort tovenaarsleerlingen. “Met technologie is álles mogelijk, we hebben een ‘goddelijke goedje’ in handen. Maar overspelen we hiermee niet onze hand? Technologie vergroot de capaciteiten die we al hebben en helpt ons om onze vermogens te versterken en te vergroten… maar ook te ondermijnen!”
Kernwaarden van de RVKO
Na de lezing van Hans Schnitzler gaan alle aanwezigen in kleine groepjes aan het werk. Zij krijgen van Hans de vraag om na te denken of er (in het licht van de digitalisering/technologie) wellicht een extra waarde zou kunnen worden toegevoegd aan de huidige zeven kernwaarden van de RVKO.
Het is mooi om te zien hoe geëngageerd alle groepjes werken. De plenaire nabespreking maakt duidelijk dat er volop ideeën zijn voor extra waarden: vrijheid echtheid, wellevendheid, menselijkheid, autonomie, rechtvaardigheid, liefde, compassie, duurzaamheid (fysiek, sociaal en mentaal), zorg (voor jezelf/de ander/de wereld), geborgenheid en kritisch denkvermogen.
Hans sluit af met de opmerking: “We geven vaak een klassieke invulling aan waarden, maar je kunt je afvragen hoe de waarden veranderen in een digitale werkelijkheid. Neem een waarde als vertrouwen. Wat betekent dat online? Technologie/digitalisering kan waarden versterken en ondersteunen, maar ook ondermijnen of versnipperen. Ik denk dat het interessant is daar voortdurend op te letten en ook op die manier naar jullie eigen kernwaarden te kijken. Daarbij is er geen goed of fout. Het gaat erom dat je voortdurend de waarden kritisch blijft bevragen: zijn deze waarden op dit moment, in deze vloeiende tijden, nog wel van belang of moeten we de waarden op een iets andere manier inkleuren? Ik denk dat de vraag naar waarden nu belangrijker is dan ooit.”
Aandachtseconomie
In het laatste deel van zijn lezing zoomt Hans Schnitzler vooral in op de thema’s betrokkenheid en aandacht. “Als er nou één aspect is, dat onder druk ligt in de digitale werkelijkheid, dan is het wel ons vermogen tot aandacht. We zijn, bijna op het neurotische af, bezig om zaken te registreren en om alles vast te leggen, bijvoorbeeld met onze telefoon. Maar geven we nog wel écht aandacht aan wat er gebeurt? Te vaak leggen we onze aandacht bij dat schermpje neer.”
Hans stelt dat we middenin een aandachtseconomie zitten. Big Tech bedrijven, zoals Google en Facebook, zijn voortdurend bezig om onze aandacht te krijgen. We moeten zoveel mogen swipen, klikken, sharen en liken, want dat genereert de data die zij nodig hebben. Ons vastlijmen aan het scherm is hun verdienmodel. Hans zegt daarover: “Onze aandacht raakt versnipperd en wordt op allerlei manier ondermijnd. Dat gebeurt ook bij kinderen! Ik maak me daar zorgen over. Daar moeten we zeker iets mee in het onderwijs. We hebben het vaak over 21th century skills, maar strategisch kunnen bepalen waaraan je aandacht geeft, is in deze digitale tijd misschien wel de belangrijkste vaardigheid. Uit onderzoek weten we dat kinderen die een natuurlijke aanleg hebben om hun aandacht strategisch te verleggen, op latere leeftijd vaker gelukkig zijn en vaker dingen doen die in lijn liggen met hun talenten en vermogens. Kortom: we moeten nadenken over aandachtsmanagement!”
Blijven zoeken
Ton Groot Zwaaftink sluit de klankbordconferentie af en dankt Hans voor zijn inspirerende bijdrage: “Je geeft ons mee dat we niet voor niets over waarden praten. Het is heel belangrijk om te weten waartoe we zaken doen. Onze waarden moeten leidend zijn bij alle keuzes die we maken. Ik vind het mooi om te zien hoe we dit onderwerp samen hebben kunnen aftasten. We hoeven niet alles gelijk te weten, we hoeven niet altijd antwoorden klaar te hebben. Het gaat om blijven denken, blijven uitwisselen en met elkaar blijven zoeken hoe we voor kinderen betekenisvol bezig kunnen zijn.”
Reacties uit het publiek
“Ik vond het een leuke bijeenkomst over goede onderwerpen. Digitalisering is een onderwerp waar ik zelf ook mee worstel. Hoe ga je daarmee om en hoe geef je het een goede plek? Ook de term aandachtsmanagement vond ik heel herkenbaar. Je ziet het overal om je heen gebeuren: de aandacht van mensen is letterlijk weg, dingen worden vluchtiger. De vraag is hoe je dat weer terugbrengt naar acceptabele eenheden.” Bovenschools directeur
“De middag was interessant. Het was leuk om aan het denken te worden gezet samen met mensen die je niet dagelijks treft, bijvoorbeeld over technologie en aandachtsmanagement. Aandacht is voor mij echt hét woord waar het om gaat.” Lid GMR
“Digitalisering vind ik een heel boeiend onderwerp. Ik benader de digitale wereld vooral als iets positiefs, hoewel ik natuurlijk ook best weet dat het niet allemaal fantastisch is. Maar we leven nou eenmaal in een digitale wereld, die gaat echt niet meer verdwijnen. Je kunt dus maar beter zorgen dat de leerlingen er goed mee kunnen omgaan. Omdat ik echt een doener ben en graag oplossingen bedenk, heb ik bijvoorbeeld speciaal voor de kinderen een TikTok-account aangemaakt (@jufsidney). Dat vinden ze helemaal fantastisch.” Leerkracht groep 8
“Vakmanstad is partner van de RVKO. Op alle niveaus in de samenwerking is er betrokkenheid en vertrouwen. Het feit dat ik ben uitgenodigd voor deze klankbordconferentie onderstreept dat vertrouwen. Dat vind ik eervol. Hans Schnitzler vond ik erg inspirerend, vooral zijn verhaal over aandachtsmanagement. Ik denk dat hij daar een punt heeft. Er zijn zoveel afleidingen en verleidingen voor kinderen. Focus en vasthouden van aandacht zijn van groot belang voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling.”
Directeur Vakmanstad, partner van de RVKO
Op maandag 26 september 2022 organiseerde de RVKO een klankbordconferentie voor stakeholders in HAL4 in Rotterdam. Doel was om met vertegenwoordigers van verschillende organisaties uit het onderwijsveld van gedachten te wisselen over de uitdagingen waarvoor ons onderwijs staat.
Klankbordconferentie: nadenken over de toekomst
Meer dan ooit staat in deze digitale tijd en snel veranderende maatschappij de vraag naar goed onderwijs centraal. Het onderwijs staat voor een uitdaging, met spanningsvelden zoals ‘wij-ik’, ‘techniek-mens’, ‘globaal-lokaal’ en ‘aan-uit’.
Hoe gaan wij als sector de kinderen van nu de tools en vaardigheden meegeven om zich straks gezond, gelukkig en succesvol staande te kunnen houden in een steeds snellere en complexere maatschappij? Wat weten we al? En wat moeten we weten?
Interactieve reis
Filosoof Hans Schnitzler nam de deelnemers interactief mee op een reis langs deze thema’s en de snijpunten met het hedendaagse onderwijs. Hij legde daarbij de focus op digitalisering en hoe dit vóór of tegen ons zou kunnen werken. Met deze inspiratie op zak gingen de aanwezigen vervolgens met elkaar in gesprek, de vrije (denk)ruimte opzoekend in aanzet tot kritisch denken over thema’s die van directe invloed zijn op de kwaliteit van ons onderwijs en het leven zelf.
‘De mens is een antiek meubel in een modern ingerichte kamer’ – Günther Anders
Hier vind je een compleet verslag van de bijeenkomst.
Klankbordconferentie RVKO
Drie jaar geleden heeft de RVKO het initiatief genomen om met enige regelmaat een klankbordconferentie te organiseren. Op 26 september 2022 is HAL4 het decor van een nieuwe, goed bezochte editie. In zijn openingswoord zegt Ton Groot Zwaaftink, voorzitter college van bestuur: “Met de klankbordconferenties proberen we even een stap terug te doen. We creëren ‘vrije ruimte’ om met elkaar van gedachten te wisselen over nieuwe ontwikkelingen en andere inzichten die belangrijk kunnen zijn voor ons werk, voor de RVKO en voor alle kinderen voor wie wij verantwoordelijk zijn. Deze conferenties zijn in de eerste plaats bedoeld om te prikkelen en uit te dagen.”
Lezing Hans Schnitzler: ‘Vorming in vloeibare & gedigitaliseerde tijden’
Hans Schnitzler is iemand die als geen ander kan prikkelen en uitdagen. Hans is onder andere filosoof, auteur, spreker en mede-initiatiefnemer van de Bildung Academie. Hij schrijft al twaalf jaar over digitalisering en de invloed ervan op onze alledaagse leefwereld. Een centraal thema in zijn werk is menselijke waardigheid. Hij zegt daarover: “Het is evident dat technologie en digitalisering ons heel veel te brengen heeft. Tegelijkertijd staat er ook veel op het spel en komt de menselijke waardigheid naar mijn idee soms in de knel.”
In zijn lezing stipt Hans in hoog tempo een aantal actuele begrippen en gedachten aan. Om te beginnen het begrip ‘vloeibare tijden’, bedacht door de Pools-Britse socioloog Zygmunt Bauman. “Met vloeibare tijden bedoelt hij: een tijd waarin het individu voorop staat, het langetermijndenken plaatsmaakt voor het kortetermijndenken en vluchtige contacten tussen mensen de bovenhand krijgen. In vloeibare tijden zit de macht niet meer bij de adel, de koning of zo je wilt het bisdom, maar op allerlei plekken in de samenleving, bijvoorbeeld bij Big Tech bedrijven. In vloeibare tijden worden allerlei klassieke onderscheidingen steeds onduidelijker, zoals publiek-privé, professional-amateur, vrije tijd-werk, mens-machine, offline-online. Deze vloeibare tijden brengen veel onzekerheid met zich mee. De vraag is hoe we jongeren kunnen helpen om zich te verhouden tot die vloeibare tijden.”
Aansluitend deelt Hans een van zijn favoriete citaten, van Günther Anders: ‘De mens is een antiek meubel in een modern ingerichte kamer’. Hij legt uit: “Technologische ontwikkelingen gaan dusdanig snel, dat we eigenlijk voortdurend achter de technologiefeiten aanlopen. Je zou kunnen zeggen dat onze psychische en sociale inborst misschien niet helemaal klaar is voor al die prachtige toepassingen die over ons heen komen.” Hans is ervan overtuigd dat mens en technologie steeds meer zullen samensmelten. “Langzaam maar zeker worden we half mens, half machine. De vraag ‘wat betekent het nou eigenlijk om mens te zijn?’ wordt daarmee steeds relevanter.”
Hans besluit zijn het eerste deel van zijn lezing met de stelling dat we eigenlijk veranderen in een soort tovenaarsleerlingen. “Met technologie is álles mogelijk, we hebben een ‘goddelijke goedje’ in handen. Maar overspelen we hiermee niet onze hand? Technologie vergroot de capaciteiten die we al hebben en helpt ons om onze vermogens te versterken en te vergroten… maar ook te ondermijnen!”
Kernwaarden van de RVKO
Na de lezing van Hans Schnitzler gaan alle aanwezigen in kleine groepjes aan het werk. Zij krijgen van Hans de vraag om na te denken of er (in het licht van de digitalisering/technologie) wellicht een extra waarde zou kunnen worden toegevoegd aan de huidige zeven kernwaarden van de RVKO.
Het is mooi om te zien hoe geëngageerd alle groepjes werken. De plenaire nabespreking maakt duidelijk dat er volop ideeën zijn voor extra waarden: vrijheid echtheid, wellevendheid, menselijkheid, autonomie, rechtvaardigheid, liefde, compassie, duurzaamheid (fysiek, sociaal en mentaal), zorg (voor jezelf/de ander/de wereld), geborgenheid en kritisch denkvermogen.
Hans sluit af met de opmerking: “We geven vaak een klassieke invulling aan waarden, maar je kunt je afvragen hoe de waarden veranderen in een digitale werkelijkheid. Neem een waarde als vertrouwen. Wat betekent dat online? Technologie/digitalisering kan waarden versterken en ondersteunen, maar ook ondermijnen of versnipperen. Ik denk dat het interessant is daar voortdurend op te letten en ook op die manier naar jullie eigen kernwaarden te kijken. Daarbij is er geen goed of fout. Het gaat erom dat je voortdurend de waarden kritisch blijft bevragen: zijn deze waarden op dit moment, in deze vloeiende tijden, nog wel van belang of moeten we de waarden op een iets andere manier inkleuren? Ik denk dat de vraag naar waarden nu belangrijker is dan ooit.”
Aandachtseconomie
In het laatste deel van zijn lezing zoomt Hans Schnitzler vooral in op de thema’s betrokkenheid en aandacht. “Als er nou één aspect is, dat onder druk ligt in de digitale werkelijkheid, dan is het wel ons vermogen tot aandacht. We zijn, bijna op het neurotische af, bezig om zaken te registreren en om alles vast te leggen, bijvoorbeeld met onze telefoon. Maar geven we nog wel écht aandacht aan wat er gebeurt? Te vaak leggen we onze aandacht bij dat schermpje neer.”
Hans stelt dat we middenin een aandachtseconomie zitten. Big Tech bedrijven, zoals Google en Facebook, zijn voortdurend bezig om onze aandacht te krijgen. We moeten zoveel mogen swipen, klikken, sharen en liken, want dat genereert de data die zij nodig hebben. Ons vastlijmen aan het scherm is hun verdienmodel. Hans zegt daarover: “Onze aandacht raakt versnipperd en wordt op allerlei manier ondermijnd. Dat gebeurt ook bij kinderen! Ik maak me daar zorgen over. Daar moeten we zeker iets mee in het onderwijs. We hebben het vaak over 21th century skills, maar strategisch kunnen bepalen waaraan je aandacht geeft, is in deze digitale tijd misschien wel de belangrijkste vaardigheid. Uit onderzoek weten we dat kinderen die een natuurlijke aanleg hebben om hun aandacht strategisch te verleggen, op latere leeftijd vaker gelukkig zijn en vaker dingen doen die in lijn liggen met hun talenten en vermogens. Kortom: we moeten nadenken over aandachtsmanagement!”
Blijven zoeken
Ton Groot Zwaaftink sluit de klankbordconferentie af en dankt Hans voor zijn inspirerende bijdrage: “Je geeft ons mee dat we niet voor niets over waarden praten. Het is heel belangrijk om te weten waartoe we zaken doen. Onze waarden moeten leidend zijn bij alle keuzes die we maken. Ik vind het mooi om te zien hoe we dit onderwerp samen hebben kunnen aftasten. We hoeven niet alles gelijk te weten, we hoeven niet altijd antwoorden klaar te hebben. Het gaat om blijven denken, blijven uitwisselen en met elkaar blijven zoeken hoe we voor kinderen betekenisvol bezig kunnen zijn.”
Reacties uit het publiek
“Ik vond het een leuke bijeenkomst over goede onderwerpen. Digitalisering is een onderwerp waar ik zelf ook mee worstel. Hoe ga je daarmee om en hoe geef je het een goede plek? Ook de term aandachtsmanagement vond ik heel herkenbaar. Je ziet het overal om je heen gebeuren: de aandacht van mensen is letterlijk weg, dingen worden vluchtiger. De vraag is hoe je dat weer terugbrengt naar acceptabele eenheden.” Bovenschools directeur
“De middag was interessant. Het was leuk om aan het denken te worden gezet samen met mensen die je niet dagelijks treft, bijvoorbeeld over technologie en aandachtsmanagement. Aandacht is voor mij echt hét woord waar het om gaat.” Lid GMR
“Digitalisering vind ik een heel boeiend onderwerp. Ik benader de digitale wereld vooral als iets positiefs, hoewel ik natuurlijk ook best weet dat het niet allemaal fantastisch is. Maar we leven nou eenmaal in een digitale wereld, die gaat echt niet meer verdwijnen. Je kunt dus maar beter zorgen dat de leerlingen er goed mee kunnen omgaan. Omdat ik echt een doener ben en graag oplossingen bedenk, heb ik bijvoorbeeld speciaal voor de kinderen een TikTok-account aangemaakt (@jufsidney). Dat vinden ze helemaal fantastisch.” Leerkracht groep 8
“Vakmanstad is partner van de RVKO. Op alle niveaus in de samenwerking is er betrokkenheid en vertrouwen. Het feit dat ik ben uitgenodigd voor deze klankbordconferentie onderstreept dat vertrouwen. Dat vind ik eervol. Hans Schnitzler vond ik erg inspirerend, vooral zijn verhaal over aandachtsmanagement. Ik denk dat hij daar een punt heeft. Er zijn zoveel afleidingen en verleidingen voor kinderen. Focus en vasthouden van aandacht zijn van groot belang voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling.” Directeur Vakmanstad, partner van de RVKO
De vraag hoe dit alles zich verhoudt tot de kernwaarden van de RVKO was vervolgens een opdracht waar mooie groepsgesprekken en inzichten uit volgden. Tot slot werd er gesproken over de rol van ‘aandacht’ in deze prikkelrijke wereld in relatie tot de waarde ‘verbondenheid’, die hoog in het vaandel stond bij velen.
We kunnen terugkijken op een succesvolle, interactieve klankbordconferentie, die veel stof tot nadenken heeft gegeven.